Po ustaniu wspólności majątkowej, w sprawie o podział majątku wspólnego, małżonek jest uprawniony do dochodzenia roszczenia o wynagrodzenie za korzystanie przez drugiego małżonka ze składników majątku wspólnego w zakresie, do którego nie uprawnia art. 206 k.c. Ale czy zawsze…

Zgodnie z art.  206 Kodeksu cywilnego każdy ze współwłaścicieli jest uprawniony do współposiadania rzeczy wspólnej oraz do korzystania z niej w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez pozostałych współwłaścicieli. jeżeli manifestował wolę ich współposiadania i korzystania, co małżonek ten uniemożliwił. Ta regulacja ma również zastosowanie w sprawach o podział majątku wspólnego między małżonkami albo byłymi małżonkami. 

Sąd Najwyższy w postanowieniu z 24 stycznia 2023 r. (II CSKP 490/22) uznał jednak, że zasady tej nie można stosować automatycznie w sytuacji, gdy tylko jeden z małżonków mieszka we wspólnym domu bądź mieszkaniu, którego dotyczy podział majątku. „W świetle przedstawionego dorobku orzecznictwa trzeba zgodzić się ze skarżącym, że pierwszorzędne znaczenie w niniejszej sprawie ma ocena, czy wyprowadzając się ze wspólnego Domu albo później, wnioskodawczyni manifestowała wolę jego współposiadania i korzystania zeń, co uczestnik jej uniemożliwił (zob. postanowienie SN z 5 marca 2021 r., IV CSKP 30/21, OSNC 2021, Nr 11, poz. 75). Kwestii tej Sąd Okręgowy w istocie nie rozważył ani nie poczynił ustaleń w tym zakresie, zakładając jedynie mimochodem, że opuściła ona Dom dobrowolnie, i uznając to za naturalne wobec rozkładu wspólnego pożycia. Naturalność takiego postępowania nie oznacza jednak jeszcze, że uzasadnia ono nałożenie na uczestnika ciężaru - potencjalnie bardzo znaczącego - wynagrodzenia za korzystanie z Domu "ponad udział". Będąc współwłaścicielem Domu, mógł bowiem z niego korzystać w całości i sam fakt takiego korzystania nie uzasadniał jeszcze roszczenia wnioskodawczyni. Jak długo uczestnik nie uniemożliwiał jej współposiadania i korzystania z Domu, tak długo roszczenia tego nie uzasadniało również występowanie przez nią w toku postępowania działowego z żądaniem zapłaty wynagrodzenia czy też z wnioskami zmierzającymi do dokonania podziału Domu albo przyznania go jej na wyłączność. Wbrew wywodom Sądu Okręgowego nie można też uznać, że uczestnik miał obowiązek Dom wynająć albo sprzedać, a uzyskanymi w ten sposób dochodami podzielić się z wnioskodawczynią stosownie do wielkości udziałów. Sąd nie wskazał źródła tego obowiązku, a ogólne odwołanie się do względów słuszności byłoby w tym zakresie niewystarczające.”

Z tych przyczyn Sąd Najwyższy uznał, po ustaniu wspólności majątkowej, w sprawie o podział majątku wspólnego, małżonek jest uprawniony do dochodzenia roszczenia o wynagrodzenie za korzystanie przez drugiego małżonka ze składników majątku wspólnego w zakresie, do którego nie uprawnia art. 206 k.c., jeżeli manifestował wolę ich współposiadania i korzystania, co małżonek ten uniemożliwił.