W świetle prawa rodzinnego i opiekuńczego obowiązek alimentacyjny powstaje  z mocy prawa, niezależnie od woli stron (uchwała Sądu Najwyższego z 4 grudnia 2013 r., III CZP 85/13). Z uwagi na charakter stosunku alimentacyjnego przedstawiciel ustawowy małoletniego dziecka nie może skutecznie zrzec się z góry w jego imieniu roszczeń alimentacyjnych (orzeczenie Sądu Najwyższego z 21 października 1952 r., C 1624/52). 

W wyroku z 30.06.2021 r. (I NSNc 79/20) Sąd Najwyższy analizował obowiązek alimentacyjny, stwierdzając między innymi, że: 

1. zwolnienie się rodzica z obowiązku alimentacyjnego względem małoletniego dziecka ma charakter wyjątkowy (wyrok Sądu Najwyższego z 16 stycznia 2001 r., II CKN 40/99). 

2. obowiązek alimentacyjny może być realizowany w dowolnej formie, zarówno jako świadczenie pieniężne, jak i w naturze, a wybór właściwej formy powinien uwzględniać okoliczności konkretnej sprawy (uchwała pełnego składu Izby Cywilnej i Administracyjnej Sądu Najwyższego z 16 grudnia 1987 r., III CZP 91/86).

3. celem obowiązku alimentacyjnego jest zaspokojenie usprawiedliwionych potrzeb małoletniego dziecka (wyrok Sądu Najwyższego z 7 stycznia 1998 r., III CKN 576/97). 

4. możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego nie określa się wyłącznie na podstawie rzeczywistych zarobków i dochodów (uchwała pełnego składu Izby Cywilnej i Administracyjnej Sądu Najwyższego z 16 grudnia 1987 r., III CZP 91/86). 

5. nawet trudna sytuacja materialna rodzica nie zwalnia go od obowiązku świadczenia alimentów na potrzeby dzieci. Rodzic jest zobowiązany dzielić się z dzieckiem nawet bardzo szczupłymi dochodami. Natomiast w sytuacjach skrajnych, zaspokojenie potrzeb małoletnich dzieci może nastąpić nawet kosztem części składników majątkowych (wyrok Sądu Najwyższego z 24 marca 2000 r., I CKN 1538/99). 

6. co do zasady obowiązek spłaty zobowiązań kredytowych jest niezależny od obowiązku alimentacyjnego, dlatego nie może stanowić podstawy do uchylania się od jego wykonania. 

Sąd Najwyższy na kanwie rozpoznawanej sprawy wskazał także, że z dniem uprawomocnienia się wyroku rozwodowego, wcześniejsze ustalenia stron dotyczące obowiązku alimentacyjnego przestały obowiązywać. „Przeciwne twierdzenia prowadziłyby do sytuacji, w której zobowiązany mógłby w sposób dowolny spełniać świadczenie a zmiana lub uchylenie obowiązku alimentacyjnego następowałaby w oderwaniu od treści prawomocnego wyroku kształtującego ten obowiązek. Wypada przypomnieć, że zarówno zmiana jak i uchylenie obowiązku alimentacyjnego ustalonego prawomocnym wyrokiem nie następuje automatycznie na skutek zmiany okoliczności, ale dopiero w chwili uprawomocnienia się orzeczenia o obniżeniu, podwyższeniu lub uchyleniu obowiązku alimentacyjnego (por. wyrok Sądu Najwyższego z 29 kwietnia 1994 r., II CRN 25/94).