Zgodnie z art. 114[1] §1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego przysposobić może osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych, jeżeli jej kwalifikacje osobiste uzasadniają przekonanie, że będzie należycie wywiązywała się z obowiązków przysposabiającego oraz posiada opinię kwalifikacyjną oraz świadectwo ukończenia szkolenia organizowanego przez ośrodek adopcyjny, o którym mowa w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, chyba że obowiązek ten jej nie dotyczy. Posiadanie świadectwa ukończenia szkolenia jest niezbędne do adopcji dziecka.

Skierowanie na szkolenie adopcyjne poprzedzone jest jednak wstępną oceną kandydata dokonywaną przez ośrodek adopcyjny. Negatywna ocena uniemożliwia skierowanie na szkolenie. Zamyka to zatem drogę do adopcji dziecka, chyba że rodzica adopcyjny zwrócić się do innego ośrodka adopcyjnego i tam skutecznie uda mu się dostać na szkolenie.

Zgodnie z art. 172 ust. 5 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej przed skierowaniem kandydata do przysposobienia dziecka na szkolenie ośrodek adopcyjny dokonuje jego wstępnej oceny, z uwzględnieniem:

1) kwalifikacji osobistych, o których mowa w art. 114[1] Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego;

2) motywacji do podjęcia się wychowywania dziecka;

3) wywiadu adopcyjnego.

Ośrodek adopcyjny nie wydaje jednak żadnej decyzji odmawiającej skierowania na szkolenie, od której można byłoby się odwołać do sądu. Jednak droga prawna w tym przypadku nie jest zamknięta.

W wyroku z 2 lipca 2013 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie (II SA/Ol 393/13), wskazał, iż kontrola działalności administracji publicznej obejmuje orzekanie w sprawach skarg między innymi na inne niż decyzje i postanowienia akty lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczące uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa. Czynność w przedmiotowej sprawie miała związek z wykonywaniem przez ten organ zadania ośrodka, o którym mowa w art. 172 ust. 5 ustawy z 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r. poz. 135), polegającego na dokonaniu wstępnej oceny kandydata do przysposobienia dziecka przed skierowaniem na szkolenie. Sąd następnie powołał się na art. 114 §1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, zgodnie z którym przysposobić można osobę małoletnią, tylko dla jej dobra oraz na art. 114[1] §1 k.r.o. zgodnie z którym, przysposobić może osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych, jeżeli jej kwalifikacje osobiste uzasadniają przekonanie, że będzie należycie wywiązywała się z obowiązków przysposabiającego oraz posiada opinię kwalifikacyjną oraz świadectwo ukończenia szkolenia organizowanego przez ośrodek adopcyjny, o którym mowa w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, chyba że obowiązek ten jej nie dotyczy. Czynność podejmowana przez Dyrektora Ośrodka ma charakter władczy i jednostronny, a ponadto jest skierowana do indywidualnie oznaczonego podmiotu. Takie zaś cechy przypisuje się w orzecznictwie sądowym czynnościom, o których mowa w art. 3 §2 pkt 4 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.

Ośrodki adopcyjne twierdzą jednak, iż nie są organem administracji publicznej. Dotyczy to zwłaszcza ośrodków prowadzonych przez fundacje i Kościół. Nie można się z tym jednak zgodzić. Ośrodek adopcyjny odmawiając skierowania na szkolenie z powodu negatywnej oceny wstępnej kandydatów na rodziców adopcyjnych dokonuje bowiem czynności, która uniemożliwia skorzystanie z uprawnienia do przysposobienia małoletniego i wywiązanie się z obowiązku posiadania świadectwa ukończenia szkolenia organizowanego przez ośrodek adopcyjny. Warunkiem bowiem koniecznym do przysposobienia dziecka, jest zgodnie z art. 114[1] §1 k.r.o. posiadanie świadectwa ukończenia szkolenia organizowanego przez ośrodek adopcyjny oraz opinii kwalifikacyjnej. Dopiero po weryfikacji posiadania tych dokumentów w postępowaniu cywilnym, sąd opiekuńczy może przystąpić do oceny pozostałych przesłanek wskazanych w tej normie, w tym czy kandydaci do przysposobienia dziecka posiadają kwalifikacje osobiste uzasadniające przekonanie, że będą należycie wywiązywali się z obowiązków przysposabiających, a następnie czy przysposobienie konkretnego dziecka będzie zgodne z jego dobrem. Zgodnie z art. 172 ust. 5 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, przed skierowaniem kandydata do przysposobienia dziecka na szkolenie ośrodek adopcyjny dokonuje jego wstępnej oceny, z uwzględnieniem: kwalifikacji osobistych, o których mowa w art. 114[1] k.r.o., motywacji do podjęcia się wychowywania dziecka, wywiadu adopcyjnego. Przepisy tej ustawy nie przewidują żadnej innej procedury, która miałaby prowadzić do skierowania na szkolenie adopcyjne. Po zmianie przepisów Kodeksu rodzinnego 
i opiekuńczego przesłanka posiadania opinii kwalifikacyjnej i świadectwa ukończenia szkolenia jest bezwzględna, a jej nie spełnienie uniemożliwia przysposobienia dziecka, nawet jeśli adopcja w tym przypadku byłaby zgodna z jego dobrem. Nieuzyskanie skierowania na szkolenie adopcyjne, powoduje, iż kandydat nie może uzyskać świadectwa ukończenia takiego szkolenia, a zatem nie może przysposobić dziecka, z uwagi na niespełnienie przesłanek wskazanych w art. 114[1] §1 k.r.o.

Zgodnie z art. 156 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej prowadzenie procedur przysposobienia oraz przygotowanie osób zgłaszających gotowość do przysposobienia dziecka, zwanych „kandydatami do przysposobienia dziecka”, stanowi wyłączną kompetencję ośrodka adopcyjnego. Ośrodek adopcyjny prowadzi samorząd województwa lub podmiot, któremu samorząd województwa zlecił realizację tego zadania, na podstawie art. 190. Oznacza to, iż część zadań publicznych, które ma realizować samorząd województwa poprzez zlecenie tego zadania na zewnątrz, jest realizowana przez podmiot prywatny, np. fundację bądź Kościół Katolicki. Nie oznacza to jednak, iż podmioty te uzyskują kompetencję do działania poza ustawą o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, jak również do tworzenia dodatkowych pozaustawowych przesłanek w realizowaniu procedury przysposobienia. Dotyczy to pojawiających się często wewnętrznych, nie wynikających z ustawy, wymogów, jak np. odpowiednio długiego stażu małżeńskiego, posiadania ślubu kościelnego, obowiązku przedstawienia zaświadczenia z parafii, czy też określonego wieku np. do 36 roku życia w sytuacji chęci przysposobienie noworodka. Przepisy tej ustawy w dalszym jej tekście normatywnym stanowią bowiem o ośrodku adopcyjnym, jako takim, bez rozróżnienia, jak miało to miejsce pod rządem poprzednich regulacji prawnych, czy chodzi o ośrodek publiczny czy niepublicznych. W ustawie z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tekst jednolity: Dz. U. 2013 r. poz. 182), w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 2010 r., norma art. 84 ust. 1, stanowiła wprost o ośrodkach adopcyjno – opiekuńczych publicznych i nie publicznych, w różny sposób też adresując obowiązki wynikające z tej ustawy do tych ośrodków z uwzględnieniem kryterium publiczne/niepubliczne. Takiego rozróżnienia nie przewiduje obecnie obowiązująca regulacja prawna. Oznacza to, iż takie same obowiązki w procedurze adopcyjnej posiada ośrodek prowadzony przez samorząd wojewódzki, jak również ośrodek, któremu ten samorząd zlecił prowadzenie takiego ośrodka na podstawie art. 190 ustawy. Odczytując treść normatywną ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej nie sposób uznać, aby ośrodki prowadzone przez fundację bądź Kościół, miały prawo nie przestrzegać procedury adopcyjnej przewidzianej w ustawie bądź stosować procedurę wewnętrzną, własną.

Ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej swoje podłoże znajduje w ustawie o pomocy społecznej. Regulacje bowiem dotyczące pieczy zastępczej nad dzieckiem oraz adopcji zostały przeniesione z tej ustawy do ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (skreślone art. 70 – 87 ustawy o pomocy społecznej). Ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej określa w art. 1 zadania nałożone na Państwo w sferze opieki nad małoletnimi, w tym zadania administracji publicznej w zakresie wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej, zasady finansowania wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej oraz zadania w zakresie postępowania adopcyjnego. Również art. 184 ustawy wskazuje, iż prowadzenie ośrodka adopcyjnego jest zadaniem z zakresu administracji publicznej, wskazując iż do zadań zleconych z zakresu administracji rządowej realizowanych przez samorząd województwa należy organizowanie i prowadzenie ośrodków adopcyjnych. Ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej reguluje sytuację prawną jednostek w zakresie przysposobienia dziecka wymagając od nich uzyskania rozstrzygnięcia administracyjnego w tym zakresie w postaci skierowania na szkolenie, świadectwa ukończenia szkolenia adopcyjnego a następnie opinii kwalifikacyjnej.

Zwrócić należy uwagę, iż jednostka wyrażająca gotowość do przysposobienia dziecka ma prawo zwrócić się do jakiegokolwiek ośrodka adopcyjnego na terenie kraju celem przystąpienia do wstępnej oceny, o której mowa w art. 172 ust. 5 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Również w tej normie zostały przewidziane przesłanki konieczne do spełnienia celem uzyskania skierowania na szkolenie adopcyjne. Ustawa nie przewiduje, aby przesłanki te miały nabierać różnej treści w zależności od struktury właścicielskiej bądź poglądowej, ośrodka adopcyjnego, do którego zgłasza się jednostka. Ponadto zgodnie z art. 172 ust. 1 wskazanej ustawy kandydaci do przysposobienia dziecka są obowiązani posiadać świadectwo ukończenia szkolenia organizowanego przez ośrodek adopcyjny. Obowiązek posiadania świadectwa ukończenia szkolenia adopcyjnego implikuje zatem prawo domagania się przeprowadzenia oceny wstępnej przed skierowaniem na szkolenie. Odmowa skierowania na szkolenie uniemożliwia uzyskanie przez jednostkę świadectwa szkolenia, a tym sposobem zrealizowania obowiązku nałożonego na niego nie tylko przez art. 114[1] Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, ale również przez art. 172 ust. 1 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Odmowa skierowania kandydatów na szkolenie adopcyjne stanowi zatem czynność (akt) z zakresu administracji publicznej, o którym mowa w art. 3 §2 pkt 4 ppsa, gdyż dotyczy uprawnienia i obowiązku wynikającego z przepisów prawa, które zostały przywołane powyżej. Kandydaci do przysposobienia dziecka nie mają jednak obowiązku odwoływać się od odmowy skierowania na szkolenie w ramach wewnętrznej procedury ośrodka, gdyż ta nie została przewidziana w przepisach ustawowych, a ponadto odwołanie się w ramach tej procedury, może spowodować, iż kandydaci stracą termin na odwołanie się do sądu. Procedura odwoławcza do sądu administracyjnego składa się z dwóch etapów i bez wyczerpania pierwszego nie jest możliwe wniesienie skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Ważne jest, aby kroki odwoławcze podjąć w momencie poinformowania kandydatów o odmowie skierowania na szkolenia adopcyjne. Od tego momentu należy liczyć terminy do zaskarżenia takiej odmowy w procedurze administracyjno – sądowej.