stan prawny na dzień publikacji artykułu | publikacja: 2014-06-12

Art. 95. § 1. Władza rodzicielska obejmuje w szczególności obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowania dziecka, z poszanowaniem jego godności i praw.
§ 2. Dziecko pozostające pod władzą rodzicielską winno rodzicom posłuszeństwo, a w sprawach, w których może samodzielnie podejmować decyzje i składać oświadczenia woli, powinno wysłuchać opinii i zaleceń rodziców formułowanych dla jego dobra.
§ 3. Władza rodzicielska powinna być wykonywana tak, jak tego wymaga dobro dziecka i interes społeczny.
§ 4. Rodzice przed powzięciem decyzji w ważniejszych sprawach dotyczących osoby lub majątku dziecka powinni je wysłuchać, jeżeli rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości dziecka na to pozwala, oraz uwzględnić w miarę możliwości jego rozsądne życzenia.

Art. 97. § 1. Jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, każde z nich jest obowiązane i uprawnione do jej wykonywania.
§ 2. Jednakże o istotnych sprawach dziecka rodzice rozstrzygają wspólnie; w braku porozumienia między nimi rozstrzyga sąd opiekuńczy.

Art. 111. § 1. Jeżeli władza rodzicielska nie może być wykonywana z powodu trwałej przeszkody albo jeżeli rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej lub w sposób rażący zaniedbują swe obowiązki względem dziecka, sąd opiekuńczy pozbawi rodziców władzy rodzicielskiej. Pozbawienie władzy rodzicielskiej może być orzeczone także w stosunku do jednego z rodziców.
§ 1a. Sąd może pozbawić rodziców władzy rodzicielskiej, jeżeli mimo udzielonej pomocy nie ustały przyczyny zastosowania art. 109 § 2 pkt 5, a w szczególności gdy rodzice trwale nie interesują się dzieckiem.
§ 2. W razie ustania przyczyny, która była podstawą pozbawienia władzy rodzicielskiej, sąd opiekuńczy może władzę rodzicielską przywrócić.

ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (tekst jednolity: Dz. U. z 2012. Nr 788).

 

---

 

Postanowienie Sądu Najwyższego
z dnia 2 czerwca 2000 r.
(sygn. akt II CKN 960/00)

Skład orzekający:
Przewodniczący: SSN Marian Kocon (spraw.).
Sędziowie SN: Elżbieta Skowrońska-Bocian, Zbigniew Strus.
Protokolant: Anna Banasiuk.

Uzasadnienie faktyczne
Sąd Rejonowy w Grodzisku Wielkopolskim postanowieniem z dnia 28 stycznia 1999 r. oddalił wniosek o pozbawienie Marii K. władzy rodzicielskiej nad jej małoletnim synem Michałem K., urodzonym w dniu 12 sierpnia 1987 r. Ustalił tenże Sąd m.in., że ojciec małoletniego zmarł 12 grudnia 1987 r. Po jego śmierci stan zdrowia matki małoletniego uniemożliwiał jej sprawowanie władzy rodzicielskiej. Aktualny zaś daje jej taką możliwość. Małoletniego oddano wówczas, w wieku sześciu miesięcy, pod opiekę Barbary K. i jej męża, u których od tamtej pory dotąd przebywa. Pomiędzy opiekunami a małoletnim wytworzyło się poczucie więzi rodzinnej, a więź z naturalną matką, na skutek separacji małoletniego, zanikła.
Na gruncie tych ustaleń faktycznych Sąd Rejonowy wyraził pogląd, który legł u podłoża zaskarżonego rozstrzygnięcia, że zanik więzi uczuciowej syna z matką, z przyczyn od matki niezależnych, sam przez się nie uzasadnia pozbawienia jej władzy rodzicielskiej.
Zarówno ustalenia Sądu I instancji, jak i jego rozważania prawne zostały przez Sąd Okręgowy w Poznaniu uznane za prawidłowe, toteż apelacja Barbary K. została wyrokiem tego Sądu z dnia 20 czerwca 1999 r. oddalona.
Kasacja Barbary K. - oparta na podstawie pierwszej z art. 393 1 k.p.c. - zawiera zarzut naruszenia art. 111 k.r. i op., i zmierza do uchylenia zaskarżonego postanowienia oraz przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.

Uzasadnienie prawne
Rozpoznając sprawę w przytoczonych granicach kasacji (art. 393 11 k.p.c.), Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W myśl art. 111 § 1 k.r. i op. rodzice mogą być pozbawieni władzy rodzicielskiej, jeżeli władza ta nie może być wykonywana z powodu trwałej przeszkody albo jeżeli rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej lub w sposób rażący zaniedbują swe obowiązki względem dziecka.
W sprawie niniejszej, według treści kasacji, dwie dalsze przesłanki pozbawienia władzy rodzicielskiej, tj. nadużywanie władzy rodzicielskiej lub jej rażące zaniedbywanie nie wchodzą w rachubę, rozważenia wymagała przeto tylko pierwsza przesłanka.
Podług utrwalonego zapatrywania doktryny i judykatury przez trwałą przeszkodę, uniemożliwiającą wykonywanie władzy rodzicielskiej, należy rozumieć taki układ stosunków, który wyłącza sprawowanie przez rodziców władzy rodzicielskiej na stałe w tym sensie, że albo według rozsądnego przewidywania nie można ustalić czasu trwania tego układu albo - co najmniej - że układ ten będzie istniał przez czas długi. Rację przeto ma skarżąca jedynie o tyle, o ile twierdzi, że w tym znaczeniu trwała przeszkoda występuje również wtedy, gdy przewlekła choroba jedynego rodzica uniemożliwia mu sprawowanie władzy rodzicielskiej. Pomija jednakże skarżąca, a co ma znaczenie rozstrzygające dla oceny "zarzutu" naruszenia art. 111 k.r. i op., że według wiążących Sąd Najwyższy ustaleń zaskarżonego postanowienia, stan zdrowia matki małoletniego umożliwia jej sprawowanie władzy rodzicielskiej.
Z tych przyczyn na podstawie art. 393 k.p.c. orzeczono jak w sentencji postanowienia.