Rozwód i unieważnienie małżeństwa to dwie różne instytucje prawne. Obie prowadzą do rozwiązania zawartego związku małżeńskiego, jednakże z różnym skutkiem i z powodu różnych przyczyn.

Do rozwodu dochodzi jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia. Jeśli doszło do rozkładu pożycia, ale na skutek rozwodu miałoby ucierpień dobro wspólnych małoletnich dzieci, sąd nie orzeknie rozwodu. Podobnie będzie jeśli z innych względów orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Rozwód nie jest również dopuszczalny, jeżeli żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, chyba że drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód albo że odmowa jego zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. W tych dwóch ostatnich przypadkach po prostu nie dochodzi do orzeczenia rozwodu. W to miejsce nie wchodzi jednak prawo do unieważnienia małżeństwa, gdyż unieważnienie dotyczy całkowicie odmiennych przypadków.

Są one również wymienione przez Kodeks rodzinny i opiekuńczy, podobnie jak przesłanki rozwodu. Unieważnienie w przeciwieństwie do rozwodu powoduje zniesienie małżeństwa ze skutkiem wstecznym, tak jakby nigdy go nie było. Rozwód powoduje natomiast, iż małżeństwo przestaje istnieć na przyszłość.

Unieważnienia można żądać gdy małżeństwo zostało zawarte przez:

1) mężczyznę, który nie ukończył 18 lat bądź przez kobietę, która nie ukończyła 16 lat lub ukończyła 16 lat i nie otrzymała zgody sądu na ślub,

2) osobę ubezwłasnowolnioną całkowicie,

3) osobę dotknięta chorobą psychiczną albo niedorozwojem umysłowym,

4) osobę, która już pozostaje w związku małżeńskim,

5) krewnych w linii prostej, rodzeństwo bądź powinowatych w linii prostej, chyba że otrzymali oni zgodę sądu na zawarcie małżeństwa między powinowatymi,

6) przysposabiającego i przysposobionego,

7) osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome wyrażenie woli,

8) pod wpływem błędu co do tożsamości drugiej strony,

9) pod wpływem bezprawnej groźby drugiej strony lub osoby trzeciej, jeżeli z okoliczności wynika, że składający oświadczenie mógł się obawiać, że jemu samemu lub innej osobie grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste,

10) pełnomocnika, jeżeli brak było zezwolenia sądu na złożenie oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński przez pełnomocnika albo jeżeli pełnomocnictwo było nieważne lub skutecznie odwołane.