Mimo przewodniej idei, która towarzyszyła wprowadzeniu do Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego art. 119[1a] (zmiana wejdzie w życie 18 września 2015 r., Dz.U. poz. 1199, druk sejmowy 2361), a mianowicie, ograniczenia możliwości adopcji ze wskazaniem wyłącznie do krewnych rodzica i jego małżonka, interpretacja tego przepisu, przestaje być jednoznaczna po analizie nagrań z posiedzeń podkomisji i komisji sejmowych rozpatrujących projekt tej zmiany. Nagrania te są zamieszczone na stronie sejmu: http://www.sejm.gov.pl/SQL2.nsf/poskomprocall?OpenAgent&7&2361

W trakcie prac komisji przedstawiciele Ministerstwa Sprawiedliwości zgłaszali wątpliwości, nie tylko co do celowości nowelizacji, ale również jej skutków, wobec braku zmiany przepisu art. 119 k.r.o.

Zgodnie bowiem z art. 119 §1 k.r.o. do przysposobienia jest potrzebna zgoda rodziców przysposabianego, chyba że zostali oni pozbawieni władzy rodzicielskiej lub są nieznani albo porozumienie się z nimi napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody. Przepis ten nie został w ogóle zmieniony. Projektodawcy tego przepisu liczyli natomiast, iż wprowadzenie art. 119[1a] do Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego spowoduje, iż tzw. adopcja ze wskazaniem zostanie ograniczona wyłącznie do kręgu krewnych i małżonka rodzica, który oddaje dziecko do adopcji. Tymczasem w trakcie posiedzeń w Sejmie ich uczestnicy wskazywali, iż brak zmiany art. 119 k.r.o. spowoduje, iż nadal tzw. adopcja ze wskazaniem będzie dopuszczalna, na rzecz innych osób niż krewni i małżonek rodzica.

Z art. 119 k.r.o. wynika bowiem, iż do przysposobienia konieczna jest zgoda rodziców, którzy posiadają władzę rodzicielską. Natomiast wprowadzony art. 119[1a] do k.r.o. posługuje się innym pojęciem niż zgoda, a mianowicie – wskazaniem kandydatów do przysposobienia dziecka. Te dwa pojęcia (zgody i wskazanie), nie są jednak tożsame. W istocie zgodnie z art. 119 k.r.o. wcale nie dochodzi do wskazania kandydatów na rodziców adopcyjnych, gdyż rodzice naturalni dziecka jedynie wyrażają zgodę, aby ich dziecko zostało zaadoptowane przez osoby, które złożyły taki wniosek i którym dziecko zostało przez nich przekazane. Natomiast nowy dodany przepis wprost wyjaśnia, iż rodzic naturalny wskazuje jako rodzica adopcyjnego np. swojego krewnego albo małżonka.

Dalsza analiza dodanego przepisu prowadzi do wniosku, iż w zasadzie można uznać, iż wskazanie (w przeciwieństwie do zgody, o której mowa w art. 119 §1 k.r.o.), jest wiążące dla sądu. Oznacza to, że jeśli rodzic naturalny dziecka, wskaże swojego krewnego jako rodzica adopcyjnego, sąd będzie musiał uwzględnić takie wskazanie. Na takie rozumienie nowego przepisu wskazuje treść dodanego również art. 585[1] do Kodeksu postępowania cywilnego. Zgodnie z tym przepisem wskazanie osoby przysposabiającego przez rodziców, o którym mowa w art. 119[1a] k.r.o., następuje przed sądem opiekuńczym właściwym dla osoby przysposabiającego lub osoby mającej być przysposobioną. W przypadku wskazania przed wszczęciem postępowania w sprawie o przysposobienie, sąd opiekuńczy wyznacza termin, w którym wskazany przez rodziców przysposabiający powinien zgłosić do sądu opiekuńczego wniosek o przysposobienie pod rygorem nieuwzględnienia wskazania. Termin ten nie może przekraczać dwóch tygodni. Z przepisu tego wynika, iż jeżeli wniosek o adopcję nie zostanie zgłoszony w terminie wskazanym przez sąd, to sąd nie uwzględni wskazania, a zatem a contrario, jeśli wniosek w terminie zostanie złożony to sąd takie wskazanie uwzględni. Analiza przepisu może zatem prowadzić do wniosku, iż wskazanie jest wiążące dla sądu, skoro sąd może go nie uwzględnić, jeśli wniosek o adopcję nie zostanie złożony w terminie. Dotyczy to jednak sytuacji, w której wskazanie następuje przed złożeniem wniosku o adopcję.

Rozważyć należy, czy nowego art. 119[1a] k.r.o. nie należy stosować wraz z art. 170 ust. 1 pkt 1 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Zgodnie z tym przepisem, jeżeli gotowość adopcji dziecka zgłoszą osoby spokrewnione z dzieckiem, nie wszczyna się procedury kwalifikacji dziecka do adopcji krajowej przez ośrodek adopcyjny, jednakże pod warunkiem, że wskazani krewni (bądź małżonek rodzica), uzyskają pozytywną ocenę wstępną ośrodka adopcyjnego, o której mowa w art. 172 ust. 5 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Kwalifikacja dziecka do adopcji jednak w sytuacji nowej adopcji ze wskazaniem nie będzie jednak możliwa, gdyż rodzice naturalni posiadają władzę rodzicielską dokonując wskazania krewnego (bądź małżonka) jako rodzica adopcyjnego dla swojego dziecka i zachowują tę władzę, aż do orzeczenia przez sąd adopcji na rzecz takiego wskazanego krewnego (bądź małżonka). Podobnie było (jest) w przypadku tzw. adopcji ze wskazaniem wynikającej z treści art. 119 §1 k.r.o. dotyczącego zgody na adopcję, wyrażanej przez rodziców naturalnych w trakcie rozprawy w sądzie o adopcję, toczącej się z wniosku kandydatów na rodziców adopcyjnych (niespokrewnionych z rodzicami naturalnymi). Należy pamiętać, iż krewni bądź małżonek rodzica, zgodnie z art. 172 ust. 2 pkt 1 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, nie muszą posiadać świadectw a ukończenia szkolenia dla kandydatów do przysposobienia dziecka.

Wobec wątpliwości zgłaszanych w toku prac nad nowelizacją uprawniona jest interpretacja, iż dodany art. 119[1a] k.r.o. wprowadza dodatkową instytucję prawa adopcyjnego, tj. adopcję ze wskazaniem na rzecz krewnych i małżonka rodzica naturalnego dziecka. Jednocześnie natomiast wobec braku zmiany art. 119 §1 k.r.o. nadal dopuszczalna jest tzw. adopcja ze wskazaniem (potocznie tak określano bowiem zgodę na adopcję, o której mowa w tym przepisie), polegająca na tym, iż rodzic naturalny w toku sprawy o adopcję przed sądem wyraża zgodę na adopcję swojego dziecka przez osoby z nim niespokrewnionego ani spowinowacone (małżonka), 
a które złożyły do sądu wniosek o adopcję dziecka.

Jednoznaczna wydaje się być jednak zmiana wprowadzona do kodeksu postępowania cywilnego, a zatem przepisów regulujących postępowanie adopcyjne przed sądem. Zgodnie bowiem z art. 585 §2[1] i 2[2] k.p.c. we wniosku o adopcję przyszły rodzic adopcyjny wskazuje również ośrodek adopcyjny, w którym objęty był postępowaniem adopcyjnym, o którym mowa w ustawie o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Sąd zwraca się do ośrodka adopcyjnego wskazanego we wniosku o świadectwo ukończenia przez przysposabiającego szkolenia dla kandydatów do przysposobienia dziecka oraz opinię kwalifikacyjną o kandydatach do przysposobienia dziecka. Oznacza to, iż już na etapie wniosku o adopcję do sądu konieczne będzie i niezbędne, aby rodzic adopcyjny (niespokrewniony z dzieckiem i z nim niespowinowacony) posiadał ukończone szkolenie w ośrodku adopcyjnym oraz opinię kwalifikacyjną. Nie będę już dopuszczalne sytuacje, w których do takiego szkolenia dochodzi dopiero w trakcie postępowania przed sądem, bądź nie dochodziło do niego w ogóle.

Zwrócić należy również uwagę na dodany art. 585 [2] do kodeksu postępowania cywilnego, zgodnie z którym o toczącym się postępowaniu w sprawach, w których wniosek o przysposobienie dotyczy dziecka niezgłoszonego do ośrodka adopcyjnego, sąd opiekuńczy zawiadamia prokuratora. Przepis ten wskazuje, iż ustawodawca wziął pod uwagę, iż będą występowały sytuacje adopcji dzieci niezgłoszonych do ośrodków adopcyjnych, a zatem w ramach tzw. adopcji ze wskazaniem (art. 119 §1 k.r.o.) oraz rodzinnej adopcji ze wskazaniem (art. 119 [1a] k.r.o.). Dodany przepis w istocie potwierdza dotychczasową praktykę sądów opiekuńczych, gdzie w sytuacji tzw. adopcji ze wskazaniem, sądy zawiadamiały prokuraturę.